Bizanslı Philon ya da gerçek adıyla Philon Mekanikus, günümüzde pek tanınmasa da özellikle pnömatik sistemler (gaz basıncını mekanik ...

TARİHTEKİ İLK ROBOTUN MUCİDİ PHİLON

4/13/2019 Tarih 0 Comments

   Bizanslı Philon ya da gerçek adıyla Philon Mekanikus, günümüzde pek tanınmasa da özellikle pnömatik sistemler (gaz basıncını mekanik harekete çevirme) konusunda ortaya koyduğu eserler ve sıradışı icatlarıyla tarihe adını altın harflerle yazdırmış bir bilim insanıdır. Yunanlı olmasına rağmen hayatının büyük kısmını o dönem dünya biliminin merkezi olan Mısır'ın İskenderiye'sinde geçiren ve bir askeri mühendis olan Philon, mekaniğin kolaylıklarının savaş meydanlarında kullanılmasını sağlayacak çalışmalar ortaya koymuştur. Surların savunulması, kaldıraçların kullanılması, limanların, surların ve balistik araçların inşası ve kuşatma teknikleri konularında birçok çalışma yapmıştır. Savaş meydanlarında büyük kolaylık sağlayacak bir otomatik tatar yayı icat eden Philon, mancınıklar üzerinde çalışmalar yapmıştır. Yine su değirmenlerinin çalışma prensiplerini bilimsel olarak ortaya koyan ilk bilim insanıdır. Bu yazımızda Philon'un askeri teknolojiler üzerinde yaptığı çalışmalardan çok, çağın çok ilerisinde olan iki icadından bahsedeceğiz. Bunlardan biri 8 delikli mürekkep hokkası diğeri ise tarihte ilk  olarak değerlendirebileceğimiz antik robot... 

  1. JİROSKOPUN ATASI: MÜREKKEP HOKKASI

  

  Bizanslı Philon'un en çığır açan icatlarından biri başlangıçta hepimize çok basit olarak gelecek olsa da mürekkep hokkasıdır. Birbirine bağlı, kendi kendine dönen halkalardan oluşan bu 8 delikli mürekkep hokkası nereye çevirirseniz çevirin yer çekiminin etkisiyle mürekkebin dökülmesini engelleyecek bir sisteme sahipti. Bu icadı bu kadar değerli kılan şey, günümüzde etkin şekilde kullanılan kardanın ve jiroskopun atası olmasından kaynaklanmaktadır. Evrenin dengeleyicisi olarak da bilinen jiroskop, gemi ve uçakların pusula ve otopilot sistemlerinde etkin bir şekilde kullanılan çok önemli bir bileşendir. 

  Doğrultu koruma özelliği sebebiyle, araçların rotalarını sabit tutmalarını sağlayan bu sistem, gemi ve uçakların yanında,  uzaya gönderilen araçlarda, balistik füzelerde, elektromanyetik sistemlerde, insansız hava araçlarında, madenlerde, akıllı telefon ve navigasyon cihazlarında (mini jiroskoplar) etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Özellikle geceleri ve görüş şartlarının azaldığı durumlarda hayati önem taşıyan ve uçak pilotlarının ufku düz görmesini sağlayan jiroskop sistemlerinin atası bu basit mürekkep hokkasıdır. Philon çağının çok ötesinde olan bu icadı, yaklaşık 2000 yıl sonra insanların aya ayak basmasına ve uzaya gönderilen araçların yörüngelerini kaybetmemelerini sağlayacak sistemlerin geliştirilmesine öncülük etmiştir.

    2. ANTİK ROBOT

   Günümüz dünyasının en önemli teknolojik icatlarından birisi hiç şüphesiz robotlar olmuştur. Gelecekte birçok sektörde insanların yerine istihdam edileceği düşünülen robotlar üzerindeki çalışmalar birçok gelişmiş devlet ve teknoloji şirketleri arasında büyük bir rekabete neden olmuştur. Birçoğumuza göre 20'nci yüzyılda icat edildiği düşünülen robotların geçmişi aslında antik çağa kadar dayanmaktadır. Mekanik sistemler üzerinde çalışan Yunanlı Philon tarihin ilk robotunun da mucididir. O dönemin  diğer bir ünlü bilim insanı olan  Ktesibios'un su saati ve su pompası gibi icatlarını inceleyen Philon hidrolik ve sıkıştırılmış hava hakkında kendini geliştirmiş ve bunu tarihin ilk robotunun icadında kullanmıştır.

   Antik robot hizmetçiye benzeyen bir heykeldi ve otomatik olarak gelen misafirlerin kadehlerine şarap ve kutsal su dolduruyordu. Philon bunu heykelin içerisine yerleştirdiği hava basıncı ve valf sistemleri sayesinde başarmıştır. Heykelin kolunun hareket ettirilmesiyle sürahiden sarap dökülüyor ve sürahi belli bir açıya ulaştığında oluşturduğu ağırlıkla bu şarabın bulunduğu valfi kapatıyor ve su valfini harekete geçiriyordu (sürahinin içinde su ve şarap için ayrı kanallar bulunuyordu) böylece herkese eşit miktarda  su ve şarap veriyordu. Basit olarak değerlendirebileceğimiz bu icat, yaklaşık 2000 yıl öncesinin insanlarında büyük şaşkınlık yaratmış ve ayrıca kendinden sonraki birçok bilim insanına, otomatik alet ve araçların icat edilmesinde ilham kaynağı olmuştur. Bunlardan birisi de, robot teknolojisini çok ileri boyutlara ulaşmasını sağlayan ve sanayi devrimine zemin hazırlayan sibernitiğin babası  El Cezeredir. 

   

   Günümüz dünyasında çığır açan birçok icadın, eldeki kısıtlı kaynak ve imkanlara rağmen  antik çağın dehaları tarafından icat edildiğini söyleyebiliriz. Mekaniğin yaşanılan dönemdeki dört büyük ustasından (Arşimet, İskenderiyeli Heron, Yunanlı Philon ve Ktesibios ) biri olan Philon bıraktığı eserler ve çağın çok ilerisindeki icatlarıyla insanlık tarihinin gelişmesine büyük katkıda bulunmuştur. Özellikle ilerleyen süreçte bölgeye hakim olan İslam İmparatorlukları bu kıymetli bilim insanlarının araştırmalarını ve eserlerini inceleyerek birçok bilimsel icadın geliştirilmesine öncülük etmişlerdir. Araştırmacıların bir çoğu, İskenderiye Kütüphanesinde çıkan yangın sonucunda, günümüze ışık tutabilecek birçok bilimsel eser ve çalışmaların yok olduğu konusunda hemfikirdir. O dönemdeki birçok deha gibi Yunanlı Philon'un da eserlerinin büyük bölümü gerek yangında, gerekse zaman içerisinde yok olmuş ve unutulmuştur. Çok az sayıda eseri ve çalışmasına şahit olduğumuz Philon'un başka ne tür konularda bilimsel çalışmalar ortaya koyduğu hususu büyük bir gizem olarak kalacaktır.