Merak Uyandıran Gizemler ve Tarihi Gerçekler

  Birçoğumuzun sadece evreka diyerek hamamdan çıplak olarak fırladığı ve suyun kaldırma kuvvetini bulduğunu düşündüğümüz bilim adamı... Oysa Yunanlı Arşimet gerek mekanik ve matematik, fizik ve mühendislik konularında yaptığı çalışmalar, gerek o dönemin şartlarında ortaya koyduğu icatlar ile bilimin ve teknolojinin gelişmesine büyük katkı sağlayan kıymetli bir bilim adamıdır. Savaşların yoğun olarak yaşandığı bu süreçte, Sicilya adasında bulunan Sirakuza şehir devletinde hüküm süren krallar birçok kez Büyük Roma İmparatorluğunun saldırıları nasıl önleyebileceği konusunda Arşimet'in kapısını çalmıştır. İşte yeterli bir kaldıraç kullanıldığında dünyayı yerinden oynatabileceğini iddia eden Arşimetin hayranlık uyandıran icatları...

Arşimet Burgusu

 Babası tarafından eğitim alması için İskenderiye'deki Öklid Matematik Okulu'na gönderilen Arşimet, eğitim aldığı süreçte sehirde yaşanan su sıkıntısını farketmiş ve bunu üzerine kafa yormaya başlamıştır. Arşimet gölden suyun etkin şekilde çekilebilmesi için burgu sistemini geliştirmiştir. Su, türbine benzeyen bu helezonik burgu sisteminin oluşturduğu sıkıştırmaya paralel olarak etkin bir şekilde aşağıdan yukarıya doğru pompalanmaya başlamıştır.O dönemde su pompalamanın yanında bu sistem, uzun yolculuklarda hayati önem taşıyan, gemilerde biriken suyun dışarı atılmasını sağlayan sintine pompalarında kullanılmıştır. 



  Büyük bir kısmı deniz seviyesinin altında olan ve bunun su baskınlarına sebep olduğu Hollanda, denizden elde ettiği toprakların büyük kısmında Arşimet Burgusunu kullanmıştır. Yani Arşimed Burgusu, bir ülkenin kurulmasında etkin rol oynamıştır. Yine tıp alanında kalp krizi geçiren insanlara düzenli kan pompalanmasını sağlayan sistemde Arşimet Burgusu kullanılmaktadır. İlk su değirmenlerinden hidroelektrik santrallere kadar birçok sistemde, Arşimet Burgusu prensibinden yararlanılmıştır. Yunan matematik dehasının bu basit görünen icadı insanlık tarihinin en önemli buluşlarından biri olmuştur. 

 Sirakuza Savunması

   M.Ö. 218 yılında Sirakuza Şehir Krallığının Kartacalılarla birleşmesinde sonra bu duruma öfkelenen Roma İmparatorluğu, ünlü konsüllerinden biri olan Claudius Marcellus’u bir orduyla Sirakuza'ya göndermiştir. Büyük bir tehlikeyle karşı karşıya kalan Sirakuza Şehir Devleti vatandaşları olan Arşimet'ten surların korunması noktasında yardım istemiştir. Gelen gemilerin surları geçmesinin engellenmesi için çalışan Arşimet 3 büyük silah geliştirmiştir;

Arşimet'in Buhar Topu

 Arşimet, henüz barut bulunmamış olmasına rağmen, topların Büyük Roma İmparatorluğu gemilerine karşı kullanılmasını sağlamıştır. Yüzyıllarca bilim adamları kaynaklarda belirtilen bu olayın nasıl olduğunu çözmeye çalışmışlardır. Sonunda 21'nci yüzyılda İtalyan bilim adamı Carere Rossi, Arşimet'in bunu nasıl başardığını yaptığı testlerle ıspatlamıştır. Buna göre, farklı açılarla yerleştirilen aynalar kullanılarak güneş ışınları topun dibindeki suya yansıtılmış, burada kaynayan su buharının oluşturduğu basınçla topun güçlü bir şekilde fırlatılması sağlanmıştır. Bunun ıspatı için aynı teknikle çalışan bir sitem geliştiren Rossi, sistemin uygulanabilirliğini başarıyla test etmiştir. 

Arşimet'in Ölüm Pencesi


 Sirakuza Şehir Devleti'nin Romalılar tarafından fethedilmesi için şehir surlarının geçilmesinin şart olduğu anlaşılmıştır. Bu kapsamda 60 gemilik bir filo Sirakuza surlarına gönderilmiştir. Zamanının bu devasa gücüne karşı Arşimet'in geliştirdiği Ölüm Pençesi çok etkili olmuştur.Gece şartlarında amfibi harekat düzenlemek isteyen Roma Ordusu beklenmedik bir silahla karşılaşmıştır. Bir kaldıraç sistemi olan ölüm pençesi, makaralar ve dayanaklardan oluşmaktaydı.Bu sistem, bir gemiyi su yüzeyinden yukarıya kaldırıp ardından kolların aşağı hareket etmesiyle gemiyi batırılması prensibiyle çalışmaktaydı.Kaldıraç sisteminin avantaj ile makaralardaki gerginliğin kırılma noktasına gelip kopmasıyla beraber, 60 tona varan bu gemiler sulara gömülmüştür. 

Arşimet'in  Ölüm Işını

 Arşimet, savaş makineleri üretmesinin yanı sıra zahmetsizce düşman gemilerinin yanmasına sebep olacak bir yöntem bulmuştur. O, sadece güneş ışığını kullanarak korkunç bir silah geliştirmiştir. Kıyılara doğru açı ile yerleştiren aynalar sayesinde yakından geçen bir gemiye dik bir açı ile yansıtıldığı anda gemilerin dakikalar içinde yandığı görülmüştür. Kaynaklarda belirtildiğine göre Arşimet bir Roma filosunu sadece aynalar ve güneş ışığı yardımıyla yakmıştır. Ayrıca şehri savunan askerlerin bronzdan veya bakırdan yapılmış ve iyi cilalanmış kalkanların yine güneş ışığının gemilere yansıtılmasında kullanıldığı iddia edilmektedir. Bu konu üzerinde yapılan modern çalışmalarda bir geminin yakılması için 200 ya da 300 kalkanın kullanılması gerektiği tespit edilmiştir.

Arşimet'in Palanga Takımı



  Takımı Arşimet'in en önemli icatlarından biri palanga takımıdır. Galileo, Arşimeti bu icadından dolayı üstün insan ilan etmiştir. Ağırlıkların kaldırılması için yoğun kas gücünün gerektiği bu dönemde icadıyla çığır açmıştır. Arşimet makara ve halatlar kullandığı bu sisteminde; kullandığı makara ve halat sayısına paralel olarak çok büyük kütleli cisimlerin kolayca kaldırılabileceğini ıspatlamıştır. Efsaneye göre, Arşimet kullandığı makaralarla büyük bir gemiyi kıyıya çekmiştir. İnsanlık tarihinin en büyük icatlarından biri olan Palanga takımı 2000 yıldır kesintisiz olarak kullanılmaktadır. 

Arşimet'in Matematik ve Fizikte Çığır Açan Çalışmaları

• Suyun Kaldırma Kuvvetini bularak, Hidrostatik Kanununun temellerini ortaya koymuş ve bunu Yüzen Cisimler adlı kitapta toplamıştır.
• Küre ve silindirin hacmini hesaplayacak formüller ortaya koymuştur.
• Pi sayısı, karekök ve integral konularında çalışmalar yapmıştır. Pi sayısının mucidi olarak bilinmektedir.
• Parabolün Dörtgenleştirilmesi kitabını yazmıştır. İlk defa denge prensiplerini ortaya koyan bilim adamıdır.
• Eğri yüzeylerin alanlarını bulmak için formüller geliştirmiştir.

  Dünya üzerinde yaşayan insan topluluklarının geçmişten bugüne yaşattığı birçok kültürel ritüel,  günümüz yaşamında hala önemli yer tutmaktadır. Akıllara durgunluk veren birçok adet ve gelenek, en ilkel toplumundan en modern toplumuna kadar büyük bir inançla devam ettirilmektedir. İşte bu tuhaf geleneklerin bazıları;

  TUAREGLERİN KISA TARİHİ

  Kuzey Afrika kıyılarında yaşayan Tuaregler, İslamiyetin yayılması amacıyla bölgeye gelen Beni-Hilal kabilesinin (Arabistan'dan Afrika'ya İslamiyeti yaymak için giden Arap Fatihleri) etkisinde kalarak milattan sonra 7'nci yüzyılda müslümanlığa geçmişlerdir. Ancak daha sonra İslamiyetle bağdaşmadığı düşünülen örf ve adetleri sebebiyle, Beni-Hilal ile aralarında çatışmalar çıkmış ve bunun sonucunda günümüzde de yaşamlarını sürdürdükleri Büyük Sahra Çölüne yerleşmişlerdir. Bu uçsuz bucaksız topraklarda göçebe olarak yaşayan Tuaregler, yıllar boyunca doğu batı istikametinde ticaret kervanlarının emniyetini sağlamışlardır. 

 19'ncu yüzyıla gelindiğinde bölgede Fransızların sömürgecilik faaliyetleri başlamıştır. 1830 yılında Cezayir'in işgaliyle başlayan süreçte, çölünde avantajını kullanarak Fransızlara baş kaldırmışlardır. Uzun yıllar süren sömürgecilik faaliyetleri sırasında, kültür ve tarihlerini anlatan el yazması eserleri ve kitapları çölde kurdukları basit bir kütüphanede muhafaza etmişlerdir. 19'ncu yüzyılın sonlarına gelindiğinde Tunus'un  da işgaliyle beraber, bölgedeki çatışmalara paralel olarak müslüman dünyasının halifesi olan II'nci Abdülhamit'e mektup göndermişlerdir. Söz konusu mektupta; 

 Bunun üzerine 1906 yılında Tuagrelerin yaşadığı topraklara bir Osmanlı idaresi gönderilmiş, ancak imparatorluğunun mevcut durumu ve yaklaşan savaş tehdidine paralel olarak bölgede varlık gösterememiştir. Yine 1895'te Mali'nin Fransa tarafında işgal edilmesiyle başlayan süreçte, Tuaregler'in bu işgale direnişi, 23 yıl boyunca devam etmiştir. Mali'de kontrolü sağlayan Fransızlar, Tuaregleri kötü ve isyancı olarak nitelendirmiş, ağır vergilerle cezalandırmış ve tüm eğitim haklarını engellemiştir. İlerleyen süreçte ise, Fransa'nın bölge üzerindeki etkisine bağlı olarak, Tuareg toplumu mevcut Mali Hükümütleri tarafından her zaman dışlanmış ve ayrımcılığa maruz kalmıştır. Hiçbir zaman haklarından ödün vermeyen Tuarenglerin bu direnişi; 1963, 1990 ve 2012 Tuareg ayaklanmaları olarak kendini göstermiştir. Günümüzde  dahi, Tuaregler temsilcileri aracılığıyla hak arayışlarına devam etmektedirler.

  SOSYAL  YAŞAM VE KADININ ÖNEMİ

 Günümüzde çoğunlukla Sahra Çölü ve çevresinde yaşayan Tuaregler geçimlerini tarım ve hayvancılıkla sağlamaktadır. Geleneksel Tuareg toplumu, soylular, din adamları, vasallar, zanaatçılar ve eskiden köle emekçilerinden oluşan katmanlara bölünmüştür. Tarih boyunca kırmızı renge boyadıkları çadırlarda yaşamını sürdüren Tuaregler, 20 'nci yüzyıldan itibaren kendi yaptıkları küçük toprak evlerde yaşamaya başlamıştır. Deve ve eşek en büyük ulaşım araçları olarak kullanılmaktadır. 

  Tarım, hayvancılık ve avcılıkla uğraşan Tuareg erkeleri yüzlerini siyam adı verilen mavi peçelerle kapatırlar. Çöl şartlarında ani kum fırtınalarından korunmak için yaptıkları düşünülse de, bu davranış bir gelenek haline gelmiştir. Tuareg adetlerine göre bir peçe ile yüzü kapatılmasının amacı, kişilerin görünüşten kaynaklanan önyargılarını engellemek ve ve sadece konuştuklarıyla değerlendirmektir. Kadınların ise güzel olduğu için yüzlerini göstermeleri gerektiğine inanılır. Bu yüzden kadınlardan çok erkeklerde örtünmeye önem gösterilmiştir. Mavi rengin kutsandığı Tuareg erkekleri 'Sahranın mavi adamları' olarak isimlendirilmiştir.

  Tuareg kabilelerinde ise kadının yeri çok değerli ve farklıdır. Tek eşliliğin yaygın olduğu bu toplulukta kadınlar kutsanmıştır. Medeniyetlerini, öncelikle kadının onurunun korunması üzerine inşa eden Tuaregler, kadını ailenin temel dayanağı olarak görürler. Doğan çocuklara annenin soyunun devamı olarak bakılan bu toplumda, annenin soyadı kullanılmaktadır. İkamet edilen tüm mülkler o evde oturan kadına ait olarak görülmekte, boşanıldığı durumlarda develer hariç tüm mülk kadına bırakılmakta ve tüm kararlar kadınların onayından geçmektedir. Kadınlar izin verdiği müddetçe, erkekler evlerde kalabilmektedir. 

 Aileler kız çocuklarının yaşamlarına karışmamakta, kızlar özgürce dilediği kişiyle görüşebilmektedir. Mülkün sahibi olan kadınların geceyi istedikleri erkekle geçirmesine karışılmamaktadır. Adet ve geleneklerine göre; gece beraber olunan erkek sabah olmadan devesiyle beraber evi terketmelidir. Erkeklerin bir çadırda yemek yiyebilmesi için, o evde bulunan kadını cinsel yönden tatmin etmesi gerekmektedir. Evlilik kararı kadının hür iradesine aittir. Bir kadın boşanma kararı aldığında ataerkil toplumların aksine, aileleri tarafından desteklenmekte hatta bir parti eşliğinde kutlanmakta ve kadının artık bekar olduğu herkese duyurulmaktadır. Kocasından ayrılan kadınlar ile hiç evlenmemiş olanlara toplumun bakış açısı tamamen aynıdır. Toplumun kalbi olarak görülen anneler aynı zamanda çocuklarına okuma-yazma öğretmekle görevlidir. İlkel Afrika kabilelerinin kıyasla, Tuareglerde okuma yazma oranı yüksektir. Diğer birçok  topluluk ve kabilenin aksine, kadının ve özellikle annenin toplumun temel dayanağı olarak görülmesi, günümüz modern toplumları tarafından örnek alınması gereken büyük bir zenginliktir.

 Tuareg toplumuyla özdeşleşen bir diğer önemli husus, misafirperver olmalarıdır. Sahip oldukları çocuklar dışında en değerli gördükleri öğe misafirdir. Evlerine gelen insanlara öncelikle su içip içmeyecekleri sorulur. Misafir tarafından kendisine teklif edilmeden su istenmesi çok büyük saygısızlık olarak görülmektedir. Çöl bitkileri ile hazırladıkları çaylar Kuzey Afrika'nın en lezzetli çayı olarak bilinmektedir. İslamiyetin maliki mezhebini benimsedikleri belirtilmelerine rağmen, sıkı sıkıya bağlı oldukları islamiyet öncesi örf ve adetleri sebebiyle, Ortadoğu dünyası tarafından müslüman bir topluluk olarak görülmemektedir. Çölün zor şartlarında yetişen ve sabır, bağlılık ve doğruluk gibi kavramlara büyük önem veren Tuaregler kendilerini savaşçı olarak nitelendirmiştir. 

  Sonuç olarak, birçoğumuzun adını bile duymadığımız Tuaregler, Osmanlı İmparatorluğunun Orta ve Kuzey Afrika'daki tarihinin önemli bir parçası olan kadim bir topluluktur. Bu topluluk kadına verdiği önemin yanında, sömürgeci devletlere karşı gösterdiği dik duruş takdire şayandır. Bugün Osmanlı arşivlerinde Tuareglere ait birçok belge ve kayıta ulaşılmıştır. Buna rağmen, bir kaç araştırmacı dışında, bu konuya gerekli önem verilmemiştir. Özellikle tarihimizi ele alırken sadece Anadolu ile sınırlandırmamız, Asya ve Afrika'da yüzyıllar boyunca sürdürdüğümüz varlığımızı gözardı etmemiz ve geçmişimizi bile yabancı kaynaklardan öğrenmeye çalışmamız köklü tarihimize karşı yaptığımız en büyük saygısızlıktır.

   Mahçup zevk, birçoğumuzun hayatında yer eden ancak isimlendirmediğimiz bir davranış ve düşünce biçimidir. Türkçede net bir çevirisi olmamakla beraber,  mahçup zevk veya suçlu zevk (guilty pleassure) olarak adlandırılabilir. Mahçup zevk, yapılmaması gerektiğine inandığımız ancak içten içe hoşumuza gittiği için karşı koyamayarak yaptığımız;  başkalarının bunu öğrenmesi durumunda utanacağımız ve kendimizi kötü hissedeceğimiz düşünce ve davranışlardır. Bireyler, bu şekilde davrandıktan sonra çoğu zaman pişmanlık duyarlar ancak bu his geçtiğinde tekrar aynı şeyleri yapmaktan kendilerini alamazlar. Mahçup zevk, kültürel farklılıklar sebebiyle toplumdan topluma farklılık gösterebilir. Bu konu ile ilgili örnekleri sıralayalım;

  Özellikle ataerkil toplumlarda erkekler, toplum baskısı nedeniyle kadınlarla özdeşleşen bazı davranış ve aktiviteleri gizli yaparlar. Gündüz kuşağı kadın programlarını ya da pembe dizileri zevkle takip eden bir erkek, bunu kesinlikle hiçbir ortamda dile getirmez. Hatta bu zevkini aile bireylerinden bile saklayabilir. Yine birçok yetişkin, bilgisayar oyunları oynamaktan ve çizgi film izlemekten kendini alamaz. Kişinin büyük zevk alarak yaptığı bu aktiviteler,  genel olarak sosyal çevresi tarafından bilinmez. Bir şirkette önemli bir pozisyona sahip bir birey,  Harry Potter serisininin kitabını okurken genellikle bunu saklama ihtiyacı hisseder. Tek başına arabayla seyahat ederken dinlenen müzikler ile başka birileri bulunduğunda dinlediğimiz müzikler farklılık gösterebilir.

  Diyet yaptığımız dönemlerde arkadaşlarımızla aynı ortamda bulunuyorsak hafif yiyecekler  sipariş verip, yalnız kaldığımızda bol kalorili yiyecekler tüketmekten kendimizi alamayız. Tatil yapan bazı turistlerin, otele ait birçok malzemeyi almaktan kendini alıkoyamaması güzel bir örnek teşkil eder. Yine aynı şekilde birçok içeceği, kimsenin bulunmadığı ortamlarda, direk paketinden ya da şişesinden içeriz. Toplum içinde kesinlikle daha önce dans etmediğini belirten bireyler, odalarında yalnız kaldıklarında saatlerce dans edebilir. Bu örnekler birçoğumuza tanıdık gelen mahçup zevklerimizdir.

  Hayatımızın her aşamasında etkin bir araç haline gelen sosyal medya sayesinde, çevremizdeki insanların neler yaptığından  haberdar olmaktayız. Dolayısıyla, kişiler arasında yaşanan problemler ve kavgalar sosyal medyada birbirlerini kısıtlamaları şeklinde sonuçlar doğurmaktadır. Karşı tarafın ne yaptığını merak eden birey, doğru bulmasa da sahte hesaplar üzerinden kendisini kısıtlayan insanları takip etmeye (stalklama) yada farklı birisiymiş gibi iletişime geçmeye çalışır ve bunu büyük bir gizlilikle yapar. Yine insanlar tarafından vakit kaybı olarak görülen ve seviyesiz videoların paylaşıldığı düşünülen bazı uygulamalar (vine, tik-tok), bu uygulamaları eleştirenler dahil çok büyük bir izleyici kitlesine sahiptir. Kişi her ne kadar izlediği videoları seviyesiz bulsa da, kendini izlemekten alıkoyamaz.

  Cinselliğin tabu olduğu ve kalıplara sokulduğu toplumlarda mahçup zevk kapsamında birçok davranış görebiliriz. Evlenmeden önce bekaretin korunması gerektiğini savunan, evlilik dışı ilişkileri çok büyük günah olduğunu her ortamda dile getiren insanlar, gizliden gizliye şartlar ve ortam uygun olduğunda, hiçbir toplumsal tabuyu düşünmeden cinselliği yaşamaya çalışmaktadır. Toplumsal baskılardan dolayı cinselliği eleştiren bireyler, gizliden gizliye bu hedeflerine ulaşmaya çalışmakta, ulaşamadığını gördüğünde ise kendine daha kolay hedefler seçebilmektedir. Bu bazen zor durumda yardıma muhtaç bir kadın olabilir ve onun bu durumundan yararlanılır. Yine birçok insan, medeni durumlarını gözetmeksizin tek gecelik ilişkiler yaşamakta, sosyal çevreden saklanan bu durum zaman zaman pişmanlık hissi yaratsa da devam edilmektedir.

  Sonuç olarak, hayatımızın birçok evresinde mahçup zevklerimiz bizimledir ve onları saklamanın yollarını ararız. Bu durum üzerimizde stres yaratmakta ve istediğiniz şekilde davranmanızı engellemektedir. Bu açıdan bakıldığında, özellikle masumane olan mahçup zevklerimizde, sürekli el alem ne der düşüncesinden sıyrılmamız gerekmektedir. Toplumun kalıplarına göre şekil alan bir hayata sahip olduğumuzda bu birçok açıdan bizi mutlu etmeyecektir. Sosyal ortamlarımızda; kendi benliğimizi ortaya çıkarmamız, yapmacık davranış ve konuşmalardan kaçınmamız özgüvenimizi arttıracak ve daha başarılı ve samimi olmamızı sağlayacaktır.